– पंचम अधिकारी
डायस्पोराका नेपालीहरूको आकार बढेसँगै नेपाली डायस्पोरिक पत्रकारिता पनि झाँगिदै गएको छ । अनेक चुनौतिकाबीच युरोपेली डायस्पोरामा पनि नेपाली पत्रकारिताले आफ्नो अहम् जिम्मेवारी एक हदसम्म निर्वाह गरेको छ ।
इन्टरनेट र अनेकन् विद्युतिय साधनहरूको विकाससँगै पत्रकारिताको फाँट फराकिलो भएको छ । संचारको डिजिटल विकाससँगै हात-हातका स्मार्टफोन संसारभरिको संजालमा जोडिएपछि ‘नागरिक पत्रकारिता’ अर्थात् हरेक नागरिक संचारकर्मी हुन् भन्ने तथ्य व्यवहारतः स्थापित भएको छ । जसले गर्दा फेसबुके (पत्रकार) देखि ट्विटे, इन्स्ट्राग्राम संप्रेषक र ब्लगरहरूले संचारलाई सहज र ब्यापक बनाएका छन् । तैपनि विषयवस्तु र प्रस्तुतिको ज्ञान भएका दक्ष पत्रकारहरूको महत्व छँदैछ ।
प्रवासमा पत्रकारितालाई व्यवसायीक बनाउने कुरा गफभन्दा ज्यादा हुन सकेको छैन । तर, समुदायको सेतु भने अवस्य भएका छन् । यस्ता मिडियाहरू आम्दानी र सुविधाभन्दा पनि भाषाको माया र समुदायको सन्निध्यताले चलेका छन् र यो एकप्रकारको स्वयंसेवा बनेको छ । यो स्वयंसेवी पत्रकारितामा श्रम, सम्पत्ति र समय खर्च गरेर पाइने एउटै परमानन्द हो- आत्मरति । पत्रकारको लागि प्रवासी पत्रकारिता आत्मरति भए पनि नेपाली समुदायको उत्थानमा यो ठुलो योगदान हो ।
प्रवासी पत्रकारितामा गहकिला मुद्दाहरूको उठान यदाकदा देखिए पनि ज्यादातर समाचार संघ-संस्था गठन, तिनको नेतृत्व परिवर्तन, पिकनिक र साँस्कृतिक कार्यक्रमहरू कै सेरोफेरोका समाचारहरूले भरिएका पाइन्छन् । त्यससँग खादा, माला र सम्मानका कुरा जोडिएका हुन्छन् । त्यसबाहेक, एउटाको पक्षपोषण गर्दै अरू कसैलाई ओल्टाईपल्टाई गाली गर्ने र समाचारमा धेरै क्लिक पाउने ‘हक्की’ पत्रकारिता गर्नेहरू पनि छन् ।
प्रवासी पत्रकारिताको विकासक्रममा केही चाकडी र केही विकृतिले लेपिएका समाचारहरू देखिनु आश्चर्यको कुरा होइन । सबै क्षेत्रमा धेरथोर हुन्छ नै । कति त हाम्रै माउ देशको राजनीति र सामाजिक विसंगतिका ‘बाइप्रोडक्ट’ हुन् । जेजसो होस् टिपनटापन समाचार अपडेट गर्ने मिडियाहरू अहिले धेरै परिपक्व देखिन थालेका छन् । यो सकरात्मक पाटो हो । तर, हामीले चाहेको यति मात्र होइन ।
युरोपेली डायस्पोराको पत्रकारिताको अपरिहार्यता सिद्ध गर्न अनेक तर्कहरू दिन सकिन्छ । त्यसको विवेचनालाई थाँति राखौं यहाँ र सोधौं- यहाँ बस्दै आएका नेपाली समुदायले कर्मभूमि वा मातृभूमिका मूलधार समाचार मात्र पढेर पुग्छ की आफै बसेको समुदायको समाचार पनि आवश्यक हुन्छ ?
यहाँ बसेर सामुदायीक पत्रकारिता गर्नेलाई नेपाल वा युरोपेली सरकारहरूबाट अनुदान वा कुनै सहयोग आउँदैन । समुदायमै रहेका व्यवसायी वा सफल पेशेवरबाट आउने विज्ञापन, ग्राहक शुःल्क वा सुविधा मात्रै हो स्थानीय मिडियाकर्मीको आम्दानीको श्रोत । त्यसैले समुदायका अगुवा, व्यवसायी र सज्जन वर्गले स्थानीय मिडियाहरूलाई प्रोत्साहित गर्नुपर्छ ।
युरोपेली डायस्पोराको मूलभूत पत्रकारिता भनेको अनलाइन मिडिया नै हुन् । यद्यपि टिभी प्रसारण र प्रिन्ट मिडियाहरूको उपस्थिति हुँदै नभएका होइनन् । ज्यादाजसो अनलाइन पत्रिकाहरू पानीका फोका जस्ता छन् भने थोरै मात्रले निरन्तरता दिन सकेका छन् । यसै सन्दर्भमा मुख्य रूपमा स्पेनको बार्सिलोनाबाट अपडेट हुने नेपाली नेपाली डट कमले युरोपेली डायस्पोरामा छुट्टै पहिचान बनाउन सफल भएको छ । र, तेस्रो वार्षिकोत्सव जर्मनीको फ्रेंकफर्टमा आगामी जुलाई २८ मा मनाउने तयारी गर्दैछ । यी यावत् घटना युरोपेली डायस्पोरिक पत्रकारिताको विकासको कडी हो । निःसन्देह, युरोपको नेपाली समुदायलाई उकास्न यसले टेवा दिन्छ ।
